Soru Sor
Sorunu sor hemen cevaplansın.
1. İncelemek işi, tetkik.
2. Bir bilim veya sanat konusunu her yönüyle geniş biçimde açıklayan eser veya yazılı araştırma.
Örnek: İlk çalışmaları daha çok deneme ve inceleme türünde olmuş, bunları edebî hatıraları izlemiştir. A. Ş. Hisar
3. Ele alınan bir konu ya da olayın özelliklerini ve ayrıntılarını inceden inceye anlamaya çalışmak, ilgili yasa ve kuralları ortaya çıkarmak ve birtakım sonuçlar elde etmek için yapılan yöntemli çalışma.
4. Bu türden çalışmalar sonunda ortaya çıkan yapıt.
Eserin türü, incelemelerin biçimini de değiştirir. Bu bakımdan edebi eserlerin incelenmesi, eserin türüne göre ayarlanmaktadır. Öğrencinin doğrudan doğruya metinle karşılaşması, ondan doğru ve somut bir fikir edinmesi gerekir. Ancak hiçbir metin belirli ölçülere göre okunmadıkça istenilen sonucu vermez. Metni anlamak, onun derinliğine inebilmek için, metne özel bazı sorular sormak gerekir. S. Kemal Karaalioğlu, şöyle der: “Metin incelemeleri; öğrencileri metinlerle ilgilendirmekle, metinler üzerinde çalıştırmakla kalmaz onlara edebiyat zevki, edebiyat kültürü de verir. Yalnız seçilen metinler, Türk ve Dünya Edebiyatının belli başlı hareketlerini dil ve sanat değerlerini en iyi tanıtıcı nitelikte olmalıdır.”
Bir makale incelenirken şu noktalar üzerinde durulmalıdır:
1. Makalenin ana fikri
2. Ana fikrin nasıl geliştiği
3. İncelemeyi yapan kişinin hangi fikir ve hükümlere katılıp hangilerine katılmadığı.
4. Yazann kişiliği, eğilimi hakkında makalenin bize neler verdiği.
Bir roman incelenirken ölçü daha geniş tutulur:
1. Romanın adı; yazarının ve yayımlayanın adı; hangi tarihte yazıldığı, yayınlandığı; romancının kaçma romanı olduğu.
2. Romanın türü
3. Romancının o roman hakkındaki fikri.
4. Romamn ana fikri
5. Romamn geniş özeti.
6. Romamn kahramanları, kahramanların özellikleri ve romanaran bu karakterleri hangi etkiler altında ortaya koyduğu araştırılmalıdır.
7. Romanaran psikolojisinin incelenmesi.
8. Çevre ve dekor. Yazann dekoru nasıl işlediği incelenmelidir.
9. Yazann ana fikri vermedeki başansı
10. Romamn üslûbu
11. Yer ve zaman
İncelemeyi eser oluşturma yöntemi dışında, ayrı bir uğraşı alanı olarak da kullanıyoruz. Bu alanda çalışanlar; olmuş olayları, oluşturulmuş eserleri değerlendirirler ki, bu konuda verilmek istenen de budur. İncelemeye monografi de denir. İnceleme sözlü ya da yazılı yapılabilir. Kalıcı olması için yazılı olması ve bir düzen içinde verilmesi sağlıklıdır. İncelemenin biçimi eserin türüne göre de değişir. Bu anlamda bir makale, bir şiir, bir roman, bir senaryo... incelenebilir, sonuç herbirinde kendine özgü bir düzen içinde yazılır. İncelemeyi yapan kişi teknik olarak yer yer makale gibi, yer yer söyleşi gibi yazma olanağına sahiptir.
İnceleme yazıları eleştiri yazılarıyla karıştırılmaktadır. Eleştiri yaparken inceleme yöntemlerinden yararlanılır, fakat incelemede eleştirme amacı güdülmez. Yalnızca incelemesi yapılan kişinin dünyaya ve olaylara bakış açısı yakalanmaya çalışılır. İncelemede önemli bir kişinin, bir dönemin yalnız bir özelliği üzerinde durulur. Bir sanatçıdaki hem yalnızlık duygusu, hem ilerici kişilik aynı incelemede ele alınamaz.
İncelemesi yapılan, her ne ise, bir bütün olarak ele alınmalı, sonuca öyle varılmalıdır. Bir sanatçıdaki yalnızlık duygusu hakkındaki yargı, o sanatçının bütün eserleri incelenmeden verilemez. Bir roman inceleniyorsa yarısı incelenip, yarısı inceleme dışı bırakılamaz. İncelenen konu daha önce başkaları tarafından incelendi ise, onların da gözden geçirilmesi gerekir.
İncelemede bir yöntem belirlemek gerekir. Bu yöntem incelenen eserin türüne göre ayrılık gösterebilir. Bir makale ile bir romanın, bir roman ile bir şiirin incelenmesi aynı sorularla olamaz. Söz gelimi; bir makale incelemesinde ana düşünce, yardımcı düşünceler ele alınırken; romanda ana olay; ikinci derecedeki, üçüncü derecedeki olaylar ve bu olayları yaşayan kahraman, ikinci derecedeki, üçüncü derecedeki kahramanlar; olayın geçtiği yer, zaman... ele alınır. Şiir inceleniyorsa nazım türü, nazım biçimi, ölçüsü, uyağı ele alınır. Fakat incelenecek yazının türü ne olursa olsun sözcük bilgisi, cümle bilgisi gibi gramer incelemeleri yöntem olarak biraz daha birbirine yakındır.
İncelemede eleştirme amacı güdülmez!
Kitap incelemesi için hazırlanmış bir plân şöyledir.
A: Dış Yapı İncelemesi
Yerleştirme:
• Eserin adı, bir eserden alındı ise kaynağının adı, kaynaktaki sayfa numaraları, basıldığı yer, yıl; boyutları.
• Eserin yazarı, yazarın sanatı, sanat yaşamındaki evreler; varsa, çevirmeni.
• Eserin yazıldığı dönem, yazarı etkileyen, eserine yansıyan önemli olaylar.
B: İç Yapı İncelemesi
• Eserin türü
• Eserin konusu
• Eserin teması
• Eserdeki dünya görüşü
• Eserdeki hayal örgüsü
• Eserin bölümleri
• Ana düşünce (olay), yardımcı düşünceler (olaylar)
• Eserde altı çizilecek diğer düşünce, olay, benzetme, sembol... vb.
• Eserin anlatım özellikleri
• Kullanılan sözcüklerdeki öznellik - nesnellik; sözcükler arası soyut - somut ilişkiler; sıfatların, zarfların, bağlaçların kullanımı; kurduğu tamlamaların
özellikleri...
• Eserde sözdizimiyle sağlanan iç ahenk (Şiir için: ölçü, uyak, alliterasyon, asonans...)
İyi bir incelemede, incelenecek mataryele bol bol Kim/ Ne, Kimden/Neden, Niçin, Nasıl, Nerede, Ne zaman... vb. sorular sormalıyız. İnceleme plânı, incelemeyi yapan kişinin araştırma boyutuna ve isteğine bağlı olarak ufak tefek ayrılıklar göstermekle birlikte, ortak ilkelere uymalıdır:
İnceleme yazılarında uyulacak ilkeler nelerdir?
• Düşünsel plân uygulanmalıdır.
• Bol döküman incelenerek sonuca ulaşılmalıdır.
• Nitelik olarak belirtilen her özellik örneklerle desteklenmelidir.
• Konu dışına çıkılmamalıdır.
• İnceleme sonucu elde edilen bilgileri herkese benimsetmek gibi bir amaç güdülmemelidir.
• İnceleme bittikten sonra yapılan değerlendirmede yazar, incelemeden elde ettiği sonuçları belirtmelidir. Her incelemede ele alınan konunun bir yönü
aydınlatılmış olur. İnceleme yapmak, inceleme yazılarını okumak bizim de ufkumuzu açar. Söz gelimi edebiyat eserlerini incelemek bizim edebiyat kültürümüzü
arttırır, edebiyat eserlerine, sanata bakış açımızı etkiler.
• Bu kurallara bütün yazılı anlatımlarda uygulanacak genel kuralları ekleyiniz.
Kaynak: Yard.Doç. Dr. Canan İLERİ
Tarih: 2016-03-02 01:55:52 Kategori: Sözlük
Soru Tarat
Kitaptan sorunu tarat hemen cevaplansın.
Sorunu sor hemen cevaplansın.
İnceleme Nedir
inceleme
İsimİncelemek işi, tetkik
inceleme
EdebiyatBir bilim veya sanat konusunu her yönüyle geniş biçimde açıklayan eser veya yazılı tetkik
Cümle 1: İlk çalışmaları daha çok deneme ve inceleme türünde olmuş, bunları edebî hatıraları izlemiştir. - A. Ş. Hisar
Bu Yazıda Neler Var:
2. Bir bilim veya sanat konusunu her yönüyle geniş biçimde açıklayan eser veya yazılı araştırma.
Örnek: İlk çalışmaları daha çok deneme ve inceleme türünde olmuş, bunları edebî hatıraları izlemiştir. A. Ş. Hisar
3. Ele alınan bir konu ya da olayın özelliklerini ve ayrıntılarını inceden inceye anlamaya çalışmak, ilgili yasa ve kuralları ortaya çıkarmak ve birtakım sonuçlar elde etmek için yapılan yöntemli çalışma.
4. Bu türden çalışmalar sonunda ortaya çıkan yapıt.
Edebiyatta İnceleme Türü
İnceleme nedir? Bir eserin, bir işin veya herhangi bir olayın ele alınıp en ince özelliklerine kadar anlatıldığı, tanıtıldığı, ayrıntılarını göz önüne serildiği yazı türüdür. Ancak biz burada edebi inceleme üzerinde duracağız. Bir eseri incelemek için önce onu görmek, tanımak ve hakkında bilgi sahibi olmak gerekir. İncelemek, ayrmtılan yakalayarak bir fikir yaratmak olduğuna göre, incelemede uyanık bir zekâya ve sağlam bir mantık düzenine ihtiyaç vardır.Eserin türü, incelemelerin biçimini de değiştirir. Bu bakımdan edebi eserlerin incelenmesi, eserin türüne göre ayarlanmaktadır. Öğrencinin doğrudan doğruya metinle karşılaşması, ondan doğru ve somut bir fikir edinmesi gerekir. Ancak hiçbir metin belirli ölçülere göre okunmadıkça istenilen sonucu vermez. Metni anlamak, onun derinliğine inebilmek için, metne özel bazı sorular sormak gerekir. S. Kemal Karaalioğlu, şöyle der: “Metin incelemeleri; öğrencileri metinlerle ilgilendirmekle, metinler üzerinde çalıştırmakla kalmaz onlara edebiyat zevki, edebiyat kültürü de verir. Yalnız seçilen metinler, Türk ve Dünya Edebiyatının belli başlı hareketlerini dil ve sanat değerlerini en iyi tanıtıcı nitelikte olmalıdır.”
Bir makale incelenirken şu noktalar üzerinde durulmalıdır:
1. Makalenin ana fikri
2. Ana fikrin nasıl geliştiği
3. İncelemeyi yapan kişinin hangi fikir ve hükümlere katılıp hangilerine katılmadığı.
4. Yazann kişiliği, eğilimi hakkında makalenin bize neler verdiği.
Bir roman incelenirken ölçü daha geniş tutulur:
1. Romanın adı; yazarının ve yayımlayanın adı; hangi tarihte yazıldığı, yayınlandığı; romancının kaçma romanı olduğu.
2. Romanın türü
3. Romancının o roman hakkındaki fikri.
4. Romamn ana fikri
5. Romamn geniş özeti.
6. Romamn kahramanları, kahramanların özellikleri ve romanaran bu karakterleri hangi etkiler altında ortaya koyduğu araştırılmalıdır.
7. Romanaran psikolojisinin incelenmesi.
8. Çevre ve dekor. Yazann dekoru nasıl işlediği incelenmelidir.
9. Yazann ana fikri vermedeki başansı
10. Romamn üslûbu
11. Yer ve zaman
İnceleme Nedir? (Detay)
İncelemenin kapsamı çok geniştir. Her yazı türünün inceleme ile bir bağlantısı vardır. İnceleme bilgisi olmadan makale, fıkra, eleştiri, gezi, röportaj, anı gibi yazı türleri yazılamayacağı gibi; öykü, roman, tiyatro gibi gözlem gücünün kullanıldığı sanatlı yazı türlerinde de başarılı olunamaz; konferans, açıkoturum, panel, sempozyum, açıklama (brifing) gibi sunuşlar yapılamaz; tutanak, rapor gibi yazışmalar yazılamaz.İncelemeyi eser oluşturma yöntemi dışında, ayrı bir uğraşı alanı olarak da kullanıyoruz. Bu alanda çalışanlar; olmuş olayları, oluşturulmuş eserleri değerlendirirler ki, bu konuda verilmek istenen de budur. İncelemeye monografi de denir. İnceleme sözlü ya da yazılı yapılabilir. Kalıcı olması için yazılı olması ve bir düzen içinde verilmesi sağlıklıdır. İncelemenin biçimi eserin türüne göre de değişir. Bu anlamda bir makale, bir şiir, bir roman, bir senaryo... incelenebilir, sonuç herbirinde kendine özgü bir düzen içinde yazılır. İncelemeyi yapan kişi teknik olarak yer yer makale gibi, yer yer söyleşi gibi yazma olanağına sahiptir.
İnceleme yazıları eleştiri yazılarıyla karıştırılmaktadır. Eleştiri yaparken inceleme yöntemlerinden yararlanılır, fakat incelemede eleştirme amacı güdülmez. Yalnızca incelemesi yapılan kişinin dünyaya ve olaylara bakış açısı yakalanmaya çalışılır. İncelemede önemli bir kişinin, bir dönemin yalnız bir özelliği üzerinde durulur. Bir sanatçıdaki hem yalnızlık duygusu, hem ilerici kişilik aynı incelemede ele alınamaz.
İncelemesi yapılan, her ne ise, bir bütün olarak ele alınmalı, sonuca öyle varılmalıdır. Bir sanatçıdaki yalnızlık duygusu hakkındaki yargı, o sanatçının bütün eserleri incelenmeden verilemez. Bir roman inceleniyorsa yarısı incelenip, yarısı inceleme dışı bırakılamaz. İncelenen konu daha önce başkaları tarafından incelendi ise, onların da gözden geçirilmesi gerekir.
İncelemede bir yöntem belirlemek gerekir. Bu yöntem incelenen eserin türüne göre ayrılık gösterebilir. Bir makale ile bir romanın, bir roman ile bir şiirin incelenmesi aynı sorularla olamaz. Söz gelimi; bir makale incelemesinde ana düşünce, yardımcı düşünceler ele alınırken; romanda ana olay; ikinci derecedeki, üçüncü derecedeki olaylar ve bu olayları yaşayan kahraman, ikinci derecedeki, üçüncü derecedeki kahramanlar; olayın geçtiği yer, zaman... ele alınır. Şiir inceleniyorsa nazım türü, nazım biçimi, ölçüsü, uyağı ele alınır. Fakat incelenecek yazının türü ne olursa olsun sözcük bilgisi, cümle bilgisi gibi gramer incelemeleri yöntem olarak biraz daha birbirine yakındır.
İncelemede eleştirme amacı güdülmez!
Kitap incelemesi için hazırlanmış bir plân şöyledir.
A: Dış Yapı İncelemesi
Yerleştirme:
• Eserin adı, bir eserden alındı ise kaynağının adı, kaynaktaki sayfa numaraları, basıldığı yer, yıl; boyutları.
• Eserin yazarı, yazarın sanatı, sanat yaşamındaki evreler; varsa, çevirmeni.
• Eserin yazıldığı dönem, yazarı etkileyen, eserine yansıyan önemli olaylar.
B: İç Yapı İncelemesi
• Eserin türü
• Eserin konusu
• Eserin teması
• Eserdeki dünya görüşü
• Eserdeki hayal örgüsü
• Eserin bölümleri
• Ana düşünce (olay), yardımcı düşünceler (olaylar)
• Eserde altı çizilecek diğer düşünce, olay, benzetme, sembol... vb.
• Eserin anlatım özellikleri
• Kullanılan sözcüklerdeki öznellik - nesnellik; sözcükler arası soyut - somut ilişkiler; sıfatların, zarfların, bağlaçların kullanımı; kurduğu tamlamaların
özellikleri...
• Eserde sözdizimiyle sağlanan iç ahenk (Şiir için: ölçü, uyak, alliterasyon, asonans...)
İyi bir incelemede, incelenecek mataryele bol bol Kim/ Ne, Kimden/Neden, Niçin, Nasıl, Nerede, Ne zaman... vb. sorular sormalıyız. İnceleme plânı, incelemeyi yapan kişinin araştırma boyutuna ve isteğine bağlı olarak ufak tefek ayrılıklar göstermekle birlikte, ortak ilkelere uymalıdır:
İnceleme yazılarında uyulacak ilkeler nelerdir?
• Düşünsel plân uygulanmalıdır.
• Bol döküman incelenerek sonuca ulaşılmalıdır.
• Nitelik olarak belirtilen her özellik örneklerle desteklenmelidir.
• Konu dışına çıkılmamalıdır.
• İnceleme sonucu elde edilen bilgileri herkese benimsetmek gibi bir amaç güdülmemelidir.
• İnceleme bittikten sonra yapılan değerlendirmede yazar, incelemeden elde ettiği sonuçları belirtmelidir. Her incelemede ele alınan konunun bir yönü
aydınlatılmış olur. İnceleme yapmak, inceleme yazılarını okumak bizim de ufkumuzu açar. Söz gelimi edebiyat eserlerini incelemek bizim edebiyat kültürümüzü
arttırır, edebiyat eserlerine, sanata bakış açımızı etkiler.
• Bu kurallara bütün yazılı anlatımlarda uygulanacak genel kuralları ekleyiniz.
Kaynak: Yard.Doç. Dr. Canan İLERİ
Tarih: 2016-03-02 01:55:52 Kategori: Sözlük
Kitaptan sorunu tarat hemen cevaplansın.
İnceleme Ne Demek: Tetkik..
Yorum Yapx